2012-1-PL1-LEO03-27787
Projekty wymiany doświadczeń VETPRO były to wyjazdy zagraniczne osób odpowiedzialnych za kształcenie i szkolenie zawodowe w celu transferu ciekawych rozwiązań oraz doskonalenia i modernizacji metod/praktyk w zakresie kształcenia zawodowego, realizowane w ramach programu Leonardo da Vinci.
Cele projektu:
- wymiana doświadczeń na temat funkcjonowania oraz zarządzania placówkami kształcenia zawodowego
- porównanie polskiego i hiszpańskiego systemu kształcenia zawodowego w zawodach nauczanych w ZST
- poznanie sposobu organizacji praktyk zawodowych w Hiszpanii
- poszukiwanie pomysłów na nowe kierunki kształcenia
- nawiązanie kontaktów dających szansę na owocną współpracę w przyszłości w celu podniesienia jakości pracy placówki
- zachęcenie nauczycieli do korzystania z możliwości współpracy międzynarodowej
W październiku 2013 roku 10 nauczycieli Zespołu Szkół Technicznych odbyło tygodniową wizytę w Hiszpanii. Szczegółowy program został ustalony na podstawie zagadnień i pytań dotyczących hiszpańskiego systemu edukacji opracowanych przez uczestników przed wyjazdem. Obejmował wizyty studyjne w czterech szkołach zawodowych o profilu kształcenia zbliżonym do ZST oraz w pięciu firmach z branży budowlanej, informatycznej i architektury krajobrazu. Uczestnicy spotkali się również z przedstawicielami Wydziału Edukacji Miasta Granady.
Wydział Edukacji w Urzędzie Miasta Granady – prezentacja na temat hiszpańskiego systemu edukacji oraz dyskusja na temat problemów szkolnictwa w Hiszpanii i w Polsce. Tu nastąpiło uroczyste przekazanie listów deklarujących gotowość współpracy pomiędzy Wydziałami Edukacji Granady i Częstochowy.
Ave-Maria San Cristobal – szkoła zawodowa ucząca na różnych poziomach kształcenia: od kilkuletnich dzieci do szkolnictwa wyższego, między innymi na kierunkach budowlanym oraz informatycznym. Odbyło się tu spotkanie z nauczycielem informatyki oraz osobami odpowiedzialnymi za projekty międzynarodowe. Zostaliśmy oprowadzeni po szkole, pokazano nam zaplecze dydaktyczne placówki, a następnie odbyliśmy rozmowę na temat hiszpańskiego systemu szkolenia zawodowego, sposobach organizacji praktyk zawodowych jak również o specyfice nauczania informatyki w Hiszpanii, w tym na temat reformy nauczania tego kierunku, która obecnie jest tam wprowadzana.
Estacion Diseno – firma, która zajmuje się projektowaniem graficznym, gdzie między innymi odbyła się prezentacja na temat działalności placówki.
Viveros Cambil – firma ogrodnicza wieloletnim doświadczeniem w branży, zarówno w ogrodzie jak i produkcji dekoracyjnej roślinności w swoich szkółkach. Zajmuje się również projektowaniem, dekoracją i utrzymaniem parków i ogrodów, zarówno publicznych jak i prywatnych. Zostaliśmy oprowadzeni po ekspozycji roślinnej i dowiedzieliśmy się czegoś na temat uprawy typowych dla Hiszpanii gatunków roślin oraz sposobu ich nawadniania. W roku 2021 uczniowie ZST odbyli w tej firmie praktyki.
IES Hermenegildo Lanz – szkoła zawodowa z długimi tradycjami, w której zostaliśmy oprowadzeni po warsztatach oraz porozmawialiśmy na temat specyfiki nauczania kierunków budowlanych oraz sposobów oceniania i uznawania kwalifikacji zawodowych. Zapoznaliśmy się również z programem nauczania dla tego kierunku oraz porozmawialiśmy o nauczaniu języka obcego zawodowego.
Centro del Albayzin – szkoła restauracyjna specjalizująca się w konserwacji i restauracji dóbr kultury, między innymi odnawianiu zabytkowych elewacji. Tutaj zapoznaliśmy się z programem nauczania oraz dowiedzieliśmy się czegoś na temat specyfiki nauczania na kierunku restauracja zabytków.
Szkoła ogrodnicza Federico Garcia Lorca – zapoznaliśmy się z bogatym zapleczem placówki oraz z programem nauczania. Spotkaliśmy się tam też z nauczycielem języka angielskiego oraz z asystentem w programie Comenius i dowiedzieliśmy się kilku rzeczy na temat nauczania języka obcego w hiszpańskich szkołach.
Ensegundos – firma zajmującą się projektowaniem graficznym i drukowaniem wielkoformatowym, w której oprócz obserwacji pracy grafików, porozmawialiśmy na temat możliwości odbycia tam praktyk zawodowych przez uczniów.
Sirius Solar – ogromna instalacja paneli słonecznych w pobliżu Granady, z którą zostaliśmy zapoznani od strony technicznej, a także dowiedzieliśmy się czegoś na temat kondycji i przyszłości branży energii odnawialnych w Hiszpanii.
Reformas Europa 2011 – firma zajmująca się wykonywaniem usług budowlanych, w której porozmawialiśmy na temat kondycji branży budowlanej w Hiszpanii
OPINIE UCZESTNIKÓW
„Według mnie tego typu wizyty są niezwykle potrzebne , rozwijają wiedzę o świecie, pozwalają weryfikować własne doświadczenie, porównywać własne działanie i wprowadzać zmiany w sposobie funkcjonowania placówki, jeśli jest to konieczne. Urzekła mnie otwartość ze strony dyrekcji szkół hiszpańskich, chęć pochwalenia się ich systemem edukacji, pokazania osiągnięć ale też poznania polskiego szkolnictwa zawodowego. Cieszę się z tej wizyty, również dlatego, ze przygotowując się do dalszej pracy mogę wykorzystać doświadczenia z Hiszpanii.”
„Dzięki przygotowaniu językowemu i odbytej wizycie podniosły się moje kwalifikacje językowe. Południowa Hiszpania jest niezwykle pięknym i malowniczym miejscem, bogatym pod względem przyrodniczym, kulturowym i historycznym. Spróbowaliśmy też typowych hiszpańskich potraw, pamiętając o maksymie, że kraj poznaje się od kuchni. Dla mnie jako architekta krajobrazu wizyta w takich miejscach jak Granada, Alhambra czy Kordoba było niezwykłym i bardzo pouczającym doświadczeniem. Te obrazy na długo pozostaną w mojej pamięci. Moją wiedzą i emocjami z wyjazdu podzielę się z uczniami z technikum architektury krajobrazu przybliżając im piękno ogrodów Alhambry- pełne egzotycznej roślinności, idealnie przyciętych żywopłotów oraz orzeźwiających fontann, gdzie można odpocząć i ochłodzić się w cieniu zieleni. Dzięki udziałowi w stażu miałam okazję skonfrontowania swojej wiedzy i doświadczenia zawodowego z realiami hiszpańskimi, podniesienia kwalifikacji zawodowych i językowych, nabycia umiejętności funkcjonowania w obcojęzycznym i wielokulturowym środowisku oraz poznania pracy szkoły w innym kraju Unii Europejskiej. Jako nauczyciel zawodowiec wykorzystam zdobyte doświadczenie, informacje i materiały na zajęciach z uczniami w technikum architektury krajobrazu. Najbardziej zauroczyła mnie bujna, egzotyczna roślinność: drzewa cytrynowe, pomarańczowe, platany, strzeliste cyprysy, przepięknie kwitnące mirty, laury, oleandry, zimozielone magnolie i palmy. Ciekawostką były wszechobecne opuncje i agawy.”
Korzyści wyniesione z wyjazdu to przede wszystkim wymiana doświadczeń i poglądów na temat szkolnictwa zawodowego. Możliwość zawarcia kontaktów dających szansę na owocną współpracę w przyszłości w celu podniesienia jakości pracy placówki. Korzyści osobiste to poznanie architektury i kultury Hiszpanii (Andaluzji) ale także doskonalenie języka. Zapoznałam się z systemem edukacji obowiązującym w Hiszpanii i dostrzegłam podobieństwa. Poznałam program nauczania w zawodzie technik budownictwa, który różni się od polskiego. Głównie nastawiony jest na elementy projektowania przy pomocy programów komputerowych. We wszystkich odwiedzanych szkołach zajęcia teoretyczne jak i praktyczne były ze sobą zintegrowane i odbywały się w tych samych pracowniach i były prowadzone przez tych samych nauczycieli.”
„Na pewno pobyt przyczynił się do podniesienia naszych kompetencji zawodowych, do refleksji o mocnych i słabych stronach systemu edukacji zawodowej w Polsce i w Hiszpanii, co można poprawić korzystając z ich doświadczenia. Duże znaczenie dla mnie miały rozmowy z nauczycielami, którzy mogli podzielić się swoim doświadczeniem, sugestiami, metodyką prowadzenia zajęć. Poznanie innego systemu kształcenia i szkolenia zawodowego przyczyniło się do wymiany doświadczeń dotyczących programów nauczania, pomysłów na nowe kierunki kształcenia, na podniesienie jakości placówki, w której pracuję; na podniesienie moich kompetencji językowych oraz na zachęcenie do korzystania z możliwości współpracy międzynarodowej z uwzględnieniem uczniów i nauczycieli dla podniesienia kwalifikacji.”
„Dzięki udziałowi w wymianie miałam okazję porozmawiać z nauczycielami z innych krajów, zarówno z nauczycielami przedmiotów zawodowych (tematem interesującym dla mnie był sposób organizacji praktyk oraz współpraca międzynarodowa), jak również z anglistami. Poza tym poznałam podstawy języka hiszpańskiego i miałam okazję użyć go w kraju partnerskim. Miałam też okazję na podniesienie moich kwalifikacji językowych w zakresie języka angielskiego poprzez sprawdzenie się jako tłumacz konferencyjny. Miałam możliwość współpracy w międzynarodowym środowisku, nie tylko z przedstawicielami instytucji goszczącej, ale także ze współpracującymi z nią studentami z programu Erasmus z różnych krajów. Przebywanie w takim wielojęzycznym i wielokulturowym środowisku było dla mnie bardzo przyjemnym doświadczeniem. Zapoznałam się też z piękną i bogatą kulturą tego regionu Hiszpanii. Ponadto, w trakcie całego wyjazdu starałam się szukać inspiracji dla przyszłych projektów stażowych dla uczniów ZST, oceniłam możliwości organizacji przyjmującej w tym zakresie i mam nadzieję, że wszystkie nawiązane kontakty pozwolą na owocną współpracę w przyszłości.”
„Będąc uczestnikiem projektu poszerzyłam znajomość języka angielskiego i hiszpańskiego; sprawdziłam posiadane kompetencje zawodowe i językowe w warunkach mobilności i życia codziennego w obcym kulturowo kraju; poznałam metody i programy kształcenia zawodowego w Hiszpanii; bezpośrednio wymieniłam się doświadczeniami, poglądami z nauczycielami hiszpańskich szkół zawodowych i dostrzegłam ogromne wyzwania jakie czekają na absolwentów na europejskim rynku pracy. Korzyści jakie wyniknęły z projektu dla Zespołu Szkół Technicznych to nawiązanie współpracy międzynarodowej, dającej uczniom możliwości kontynuowania nauki oraz być może podjęcia pracy w krajach Unii Europejskiej, do czego szkoła może teraz lepiej przygotować swoich absolwentów.”
„Zaobserwowałem dużą bazę informatyczną zarówno sprzętową jak i programową oraz doskonalenie umiejętności młodzieży pod względem praktycznym w dużym wymiarze godzin. Praktyki w profesjonalnych firmach staja się bardzo istotną rzeczą dla młodzieży kończącej szkołę i szukającej pracy na rynku pracy. Praktyczne zajęcia na profesjonalnym sprzęcie pokazują firmom że młodzież jest odpowiednio przygotowana do podjęcia pracy na określonym stanowisku.”
„Dzięki udziale w projekcie nabyłam cenne doświadczenia, które pozwoliły mi na dokonanie analizy porównawczej systemu kształcenia i organizacji szkolnictwa zawodowego w Polsce i Hiszpanii. Mogę dzięki temu ocenić wyposażenie bazy dydaktycznej w szkole, organizację zajęć praktycznych, a także ogólne aspekty funkcjonowania placówki w odniesieniu do szkół hiszpańskich. Nabyłam istotne wskazania do zmiany pewnych aspektów dydaktycznych, szczególnie w dziedzinie szerszego wykorzystywania pomocy multimedialnych w szkole i programów graficznych do projektowania terenów zieleni. Pozytywne wrażenie wywarła na mnie baza dydaktyczna i infrastruktura placówek oświatowych Hiszpanii. Wizyta pozwoliła mi także na pozyskanie szerokich informacji i szeregu zdjęć zielni (ogrody Alhambry), które z pewnością posłużą mi jako materiał dydaktyczny dla uczniów kształcących się na kierunku architektura krajobrazu.”
„Bardzo dużo dowiedziałam się o zarządzaniu szkołami w Hiszpanii, systemie kształcenia zawodowego i zasadach realizacji praktyk zawodowych oraz metodach prowadzenia zajęć. Poznałam dyrektorów szkół i nauczycieli, z którymi wymieniliśmy się doświadczeniami. Wizyta w szkołach Granady utwierdziła nas w przekonaniu, że polskiej szkole potrzebna jest reforma, że konieczne jest doposażenie jej w nowoczesne środki audiowizualne, że kształcenie teoretyczne powinno być bardziej wsparte zajęciami praktycznymi. Konieczność porozumiewania się w języku angielskim i hiszpańskim zachęciła do dalszego doskonalenia umiejętności językowych.”
„Podczas stażu miałem okazję poznać system edukacyjny innego państwa UE i porównać go z obowiązującym w Polsce. Porównanie programów nauczania i zakresu umiejętności zdobywanych na poszczególnych etapach edukacji pozwoliło mi na zmianę sposobu myślenia o niektórych aspektach kształcenia zawodowego, a szczególnie przygotowania do realizacji nowoczesnych technologii. Pozyskałem istotne wskazania do modyfikacji własnych działań dydaktycznych, szczególnie w zakresie konieczności rozszerzenia metod informatycznych zarówno w metodyce jak i treści nauczania. Duże wrażenie wywarła na mnie baza dydaktyczna i infrastruktura placówek oświatowych, a także ich zaplecze materialne. Pozwoliło mi to na wyrobienie sobie poglądu o obowiązujących w UE standardach w tym zakresie. Bardzo ważne były bezpośrednie kontakty z nauczycielami szkół hiszpańskich, poznanie ich problemów i statusu społecznego”
HISZPAŃSKI SYSTEM EDUKACJI W PYTANIACH I ODPOWIEDZIACH - NASZE OBSERWACJE Z POBYTU
▪ Jak wygląda system szkolenia zawodowego w Hiszpanii?
W Hiszpanii uczniowie, którzy ukończyli kształcenie na poziomie szkoły średniej I stopnia i zaliczyli wszystkie przedmioty obowiązkowe dla tego poziomu otrzymują Graduado en Educación Secundaria Obligatoria (świadectwo ukończenia kształcenia obowiązkowego na poziomie szkoły średniej). Pozwala im to podjąć naukę na poziomie szkoły średniej II stopnia (Baccalaureate) lub kształcenie zawodowe na poziomie średniozaawansowanym (Ciclos formativos de grado medio). Dokument ten może być przyznany także uczniom, którzy ukończyli rok z oceną negatywną z jednego, dwóch lub, w wyjątkowych przypadkach, trzech przedmiotów, jeśli zespół nauczycielski uważa, że natura i waga tych przedmiotów nie była kluczowa dla nabycia podstawowych umiejętności i osiągnięcia celów wytyczonych przez program nauczania. Uczniowie, którzy nie spełniają tych warunków, otrzymują w zamian Certificado de Escolaridad (Świadectwo uczęszczania do szkoły), na którym wymienione są lata nauki i przedmioty, które zaliczyli. Uczniowie tacy mogą odbyć kursy wstępnego przygotowania zawodowego (Programas de Cualificación Profesional Inicial – P.C.P.I.). Trwają one dwa lata i zakończone są osiągnięciem dyplomu obowiązkowej szkoły średniej oraz wydaniem uznanego urzędowo zaświadczenia.
W Hiszpanii popularną formą realizacji szkoleń zawodowych dla osób bezrobotnych są warsztaty, które pozwalają na łączenie umiejętności praktycznych z wiedzą. W ramach warsztatów, uczestnicy realizują konkretne projekty zlecone przez instytucje administracji publicznej (odbywają prace społeczne wykorzystując nabyte umiejętności np. renowacja starego kościoła). Warsztaty składają się z dwóch części: zajęcia teoretyczne oraz praktyczne w miejscu realizacji projektu. Na takich projektach dużo skorzystaliby np. uczniowie z nowego kierunku Zespołu Szkół Technicznych „Technik renowacji elementów architektury”, czy „Technik architektury krajobrazu”.
Dodatkowo w Hiszpanii prowadzone jest kształcenie zawodowe w trybie e-learning, gdzie główną jego zaletą jest to, że dostęp do niego jest możliwy z dowolnie wybranego miejsca z elastycznym rozkładem godzin, w zależności od potrzeb uczących się, przy spełnieniu tylko wymogów posiadania dostępu do Internetu. Dodatkowo tego rodzaju kursy wymagają znacznie mniej nakładów finansowych niż tradycyjne formy szkoleniowe, aczkolwiek udział w kursach on-line wymaga samokontroli ze strony uczestników. Po ukończeniu wszystkich modułów kształcenia zawodowego on-line, w wyjątkowych przypadkach przed ostatecznym zaliczeniem jednego z nich, odbywa się kształcenie wymagające fizycznej obecności, moduł kształcenia zawodowego w Ośrodkach Kształcenia w Miejscu Pracy (Formación en Centros de Trabajo -F.C.T.), przy czym zwolnieni z niego zostają uczniowie, którzy udokumentują posiadanie doświadczenia zawodowego związanego z kierunkiem kształcenia.
▪ Jak wygląda współpraca szkół z lokalnymi pracodawcami w organizacji szkolenia praktycznego?
Szkoła podpisuje kontrakt z firmą, uczniowie są zatrudnieni w firmie na czas praktyk, ale nie otrzymują wynagrodzenia. Pracodawca ma z tego tyle, że otrzymuje darmowego pracownika. Kiedyś pracodawcy kształcili w ramach praktyk swoich przyszłych pracowników, i robili to dobrze, bo wiedzieli, że ci uczniowie zostaną u nich na etacie. Obecnie, w dobie kryzysu, nie ma perspektyw zatrudnienia uczniów w firmach, więc praktyki nie są realizowane już tak sumiennie jak kiedyś. Istnieje system sprawdzania jakości praktyk – nauczyciele wizytują firmę, mają tzw. check-listę i zaznaczają na niej, co jest realizowane z programu. Czasem uczniowie wykonują na praktykach czynności dodatkowe, typowe dla danej firmy.
▪ Jak wyglądają zajęcia praktyczne? Gdzie się odbywają? W centrach szkoleniowych czy w firmach?
Praktyki odbywają się w przyszkolnych warsztatach i w firmach. Istnieją osobne centra szkoleniowe, które do tej pory podlegały pod ministerstwo pracy, teraz ma się to zmienić. W tych centrach kształcono ludzi zgodnie z zapotrzebowaniem na rynku pracy. Jeśli w danym regionie jest wydobycie marmuru – kształci się tam ludzi w tym kierunku. Centra są bezpłatne, ale trzeba być bezrobotnym.
▪ Jak wyglądają i jak tworzone są programy nauczania i programy praktyk zawodowych, czy są adekwatne do rzeczywistych wymagań pracodawców?
Programy tworzy grupa ekspertów w ministerstwie edukacji, jest to panel osób związanych z branżą: pracodawców, urzędników, wykładowców. Szkoła dostaje zakres zagadnień, a następnie nauczyciele decydują w jaki sposób te zagadnienia zostaną zrealizowane. Niedawno nastąpiła zmiana/reforma programów nauczania (wywołana potrzebą dostosowania się do zmieniającego się rynku), np. w zakresie informatyki dodano zagadnienia związane z nowinkami technologicznymi: tabletami, iphone, WWW, animation, 3D itp.
▪ Czy pracodawcy mają wpływ na zawartość programów nauczania?
W jakimś stopniu tak, ponieważ ich przedstawiciele współpracują z ministerstwem przy tworzeniu tych programów. Poza tym, mogą uzupełniać programy praktyk zawodowych o czynności typowe dla swojej firmy. W Polsce programy nauczania w zawodzie oparte są na nowej podstawie programowej opracowanej przez zawodoznawców, przedstawicieli CKE, OKE i szkół zawodowych. W pracach projektowych zostały uwzględnione oczekiwania pracodawców względem absolwentów szkół zawodowych.
▪ Jak sprawdzane są kwalifikacje zawodowe uczniów? Jak wyglądają egzaminy zawodowe?
Nie ma egzaminów. Uczeń musi zaliczyć wszystkie przedmioty oraz praktyki. Następnie oddaje projekt, który jest oceniany przez wszystkich uczących go nauczycieli, każdy nauczyciel ocenia swoją część. Dopiero średnia tej oceny to ocena końcowa. W Hiszpanii skala ocen to 1-10, od 5 praca jest zaliczona.
▪ Jaką bazą dydaktyczną dysponują placówki edukacyjne w Hiszpanii?
Podobną do naszej, ale większą – rzutniki, projektory, tablice multimedialne, komputery. Pracownie komputerowe – używane są komputery mac, ponieważ są bardziej opłacalne, mimo że droższe, uczniowie dłużej będą z nich korzystać. Poza tym szkoły posiadają swoje warsztaty, w których uczniowie wykonują usługę w ramach praktyk (np. naprawianie samochodów) pobierając jedynie opłaty za części. Szkoły posiadają bardzo dobre zaplecze zawodowe, takie jak w dobrze wyposażonym centrum kształcenia praktycznego. W każdej klasie na biurku nauczyciela jest komputer i rzutnik.
▪ W jaki sposób prowadzone są zajęcia i jaka jest baza dydaktyczna dla przedmiotów zawodowych?
Uczniowie mają dostęp do licznych pomocy dydaktycznych związanych ze swoim zawodem, odbywa się dużo zajęć na komputerze, rozkłada się i składa jakieś urządzenie składające się z kilku elementów, żeby zobaczyć jak działa, np. system nawadniający. Zajęcia teoretyczne i praktyczne odbywają się w tej samej sali. Jest o wiele więcej godzin zajęć praktycznych niż w Polsce, szkoły dysponują bardzo bogatym wyposażeniem, a zajęcia praktyczne odbywają się u pracodawców prywatnych.
▪ W jaki sposób w nauczaniu wykorzystuje się najnowsze technologie, również informatyczne?
Uczniowie pracują na profesjonalnym oprogramowaniu – jest to głównie projektowanie na komputerach. Korzysta się również z tablicy interaktywnej i laptopów – często uczniowie przynoszą swoje, np. na języku obcym.
▪ Jaki jest stosunek hiszpańskich uczniów do nauki?
Uczniowie chętnie się uczą na poziomie media i superior, ponieważ nauka nie jest już obowiązkowa na tym etapie, więc uczą się już tylko ci, którzy chcą. Kiedyś uczniowie kończyli naukę po 18 roku życia (mimo, że szkoła jest obowiązkowa do 16 roku życia) i szli do pracy. Nie zależało im na dalszym wykształceniu, ponieważ mogli bez problemu odnaleźć się na ryku pracy z tym, co umieli. Zniknęły typowe kierunki zawodowe kształcące robotników, ponieważ nie było na nie popytu. Uczniowie kończyli etap obowiązkowy i uczyli się zawodu w rodzinnych warsztatach. Obecnie jest duży problem z zatrudnieniem i młodzież zaczyna wybierać kierunki bardziej świadomie. Często osoby, które porzuciły wcześniej szkołę, wracają do niej. W jednej z odwiedzanych szkół rok temu kształcił się 60-latek! W szkole największym powodzeniem cieszą się kierunki, na które jest popyt na rynku pracy, np. te związane ze zdrowiem, (wychowanie fizyczne, sport), turystyką i hotelarstwem, informatyką (głownie grafika i projektowanie stron).
▪ Jaka jest kondycja hiszpańskiego szkolnictwa?
System oświaty w Hiszpanii jest w wielu aspektach zbliżony do polskiego co wynika m.in. z unifikacji poziomów kształcenia w ramach UE. Zwraca uwagę fakt wczesnego rozdzielenia ścieżek kształcenia na „akademicką” czyli prowadzącą do zdobycia wyższego wykształcenia i ścieżkę „zawodową” – prowadzącą do nabycia potrzebnych do życia i pracy umiejętności. W porównaniu z polską szkołą placówki hiszpańskie są bogatsze, lepiej wyposażone, bardziej ukierunkowane na nowoczesne technologie z wyraźnym odejściem od podstawowych kompetencji nie wspieranych technologicznie np. technologią cyfrową. Skuteczność hiszpańskiego systemu oświaty jest trudna do oceny choćby ze względu na podobną jak w Polsce ciągłą reformę. Zakres wiedzy i umiejętności zdobywanych przez uczniów w hiszpańskich szkołach zawodowych nie jest większy niż w Polsce
▪ Jak wygląda praca nauczycieli w Hiszpanii?
Status nauczyciela w Hiszpanii – warunki pracy, wynagrodzenie, odbiór społeczny i stopień zadowolenia z wykonywania tego zawodu wydaje się być znacznie bardziej zachęcający niż w Polsce. Tempo życia jest wyraźnie mniejsze, a ludzie …zadowoleni. Podejście do pracy jest mniej „stresowe” a pośpiech raczej jest pojęciem abstrakcyjnym. „Kryzys” jest słowem powszechnym, ale nie widać go w nastroju ogólnym